Hükmün Açıklanmasının Geriye Bırakılması (HAGB) Nedir?

Hükmün açıklanmasının geriye bırakılması, bir suç işlediği şüphesiyle soruşturulan ve hakkında ceza davası açılan kişinin yani sanığın ceza alması kanâatına varılmış olmasıyla bu cezanın belirli bir denetim süreci içerisinde sonuç doğurmamasıdır. Bu denetim süresinin içerisinde kişi kasıtlı bir suç işlemediği ve yükümlülüklere uyduğu takdirde ceza kararının ortadan kaldırılması mümkün hale gelir ve böylece sanık hüküm giymemiş olur. Hükmün açıklanmasının geriye bırakılmasında hukuki bir sonuç doğuracak mahkeme hükmü olmamış, sonuç doğuran karar mahkeme tarafından açıklanmamış, hükmün açıklanması geriye bırakılmıştır. Hükmün açıklanmasının geriye bırakılması ilk olarak 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu’nun 23. maddesi ile suça sürüklenen çocuklar için hukukumuza girmiş olmakla birlikte sonradan on sekiz yaşını doldurmuş kişilerle ilgili durumlarda da ilgili kanundaki hükümlere göre uygulanmaya başlanmıştır.

Hükmün açıklanmasının geriye bırakılması (HAGB) bir bakımdan suç işleyen kişinin lehine bir karardır. Kişiye bu sayede bir şans daha verildiği söylenebilir.

Hükmün Açıklanmasının Geriye Bırakılmasının Şartları Nelerdir?

Hükmün açıklanmasının geriye bırakılması kararı (HAGB) kararı verilebilmesi için gereken şartların yerine getirilmesi gerekir başka bir deyişle bu şartların bulunması zorunludur. Hükmün açıklanmasının geriye bırakılmasının şartları sağlanmadığı takdirde bu karar verilemez.

• Mahkeme tarafından hükmedilen ceza 2 yıl veya daha az süreli hapis cezası veya adli para cezası olmalıdır. Yetişkinlere olduğu gibi 18 yaşından küçüklerde de aynı ceza miktarı uygulanır. Adli para cezasında ise herhangi bir sınırlama öngörülmemiştir.
• Sanığın önceden işlediği kasıtlı bir suçtan mahkum edilmemiş olması gerekir. Eğer böyle bir durum mevcutsa hükmün açıklanmasının geriye bırakılması kararı verilemez. Burada dikkat edilmesi gereken nokta daha önce işlenen suçun kasten olmasıdır. Önceden taksirle bir suç işlenmiş olması HAGB kararı verilmesine engel oluşturmaz
• Mahkeme tarafından, sanığın kişilik özellikleri ile duruşma içerisindeki tutum ve davranışları göz önüne alınarak yeniden suç işlemeyeceği hususunda kanaate varılması gereklidir.
• Fail yüzünden suçun işlenmesiyle zarar gören kişinin veya kamunun uğradığı zararın, aynen iadesi, suçtan önceki hale getirilmesi veya tazmin suretiyle tamamen giderilmesi gereklidir.
• HAGB kararının sanık tarafından kabul edilmesi gerekir. Eğer sanık bu kararı istemediğini beyan ederse HAGB kararı verilmez. Mahkeme hükmü açıklar. Bu süreçten sonra açıklanan hükmün hukuka aykırı olduğu düşünülüyorsa kanun yollarına başvurulabilir.

Hükmün Açıklanmasının Geriye Bırakılması Hangi Madde?

Hükmün açıklanmasının geriye bırakılması hangi madde içinde yer aldığı aşağıda verilmiştir. Hükmün açıklanmasının geriye bırakılması hukukumuza ilk olarak 2005 yılı 5395 Sayılı Çocuk Koruma Kanunu ile girmiştir. Bu kurum ilk olarak Anglo-Amerikan hukuk sisteminde görülmüş ardından da Kıta Avrupası Ceza Hukuku’na girmiştir ve böylece günümüze kadar tüm Avrupa ülkelerindeki yerini almıştır.

Temelleri İngiliz hukukunda bulunan bir kanuna dayanan hükmün açıklanmasının geriye bırakılması ilgili kanuna göre suç işlemeleri olası olan kişiler suç işlemeyeceklerinin sözünü vererek devlete karşı yükümlülük altına girmekte idi. Böylelikle sorumluluklarını yerine getirerek belirlenmiş olan yükümlülüklere uyduklarında serbest bırakılıyorlardı. Eğer taahhüt ettikleri yükümlülüklere uymazlarsa da taahhütte bulunan para tutarı kendilerinden alınıyordu.

Anglo Amerikan hukuk sistemine dayanan hükmün açıklanmasının geriye bırakılması yukarda belirtildiği gibi bizim hukukumuza ise ilk 5395 sayılı kanun ile çocuklar için uygulanmak üzere girmiştir. Sonra 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 231. Maddesinin, 5560 Sayılı Kanun’un 23. maddesiyle değiştirilerek sadece çocuklar için değil büyükler için de uygulanır hale gelerek genellik kazanmıştır. Bunun devamında 5278 sayılı kanunla Ceza Muhakemesi Kanunu’nun ilgili maddelerindeki hükümlere tekrar düzenlenmekle hükmün açıklanmasının geri bırakılması sınırları daha geniş bir hal almıştır.

Hükmün Açıklanmasının geriye bırakılması hangi madde içerisinde olduğu ve maddenin içeriği şöyledir:

Hükmün açıklanması ve hükmün açıklanmasının geri bırakılması (1)

Madde 231 – (1) Duruşma sonunda, 232 nci maddede belirtilen esaslara göre duruşma tutanağına

geçirilen hüküm fıkrası okunarak gerekçesi ana çizgileriyle anlatılır.

(2) Hazır bulunan sanığa ayrıca başvurabileceği kanun yolları, mercii ve süresi bildirilir.

(3) Beraat eden sanığa, tazminat isteyebileceği bir hâl varsa bu da bildirilir.

(4) Hüküm fıkrası herkes tarafından ayakta dinlenir.

(5) (Ek: 6/12/2006-5560/23 md.) Sanığa yüklenen suçtan dolayı yapılan yargılama sonunda

hükmolunan ceza, iki yıl(2) veya daha az süreli hapis veya adlî para cezası ise; mahkemece, hükmün

açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilebilir. Uzlaşmaya ilişkin hükümler saklıdır. Hükmün

açıklanmasının geri bırakılması, kurulan hükmün sanık hakkında bir hukukî sonuç doğurmamasını ifade eder.

(6) (Ek: 6/12/2006-5560/23 md.) Hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar

verilebilmesi için;                                                  

a) Sanığın daha önce kasıtlı bir suçtan mahkûm olmamış bulunması,

b) Mahkemece, sanığın kişilik özellikleri ile duruşmadaki tutum ve davranışları göz

önünde bulundurularak yeniden suç işlemeyeceği hususunda kanaate varılması,

c) Suçun işlenmesiyle mağdurun veya kamunun uğradığı zararın, aynen iade, suçtan

önceki hale getirme veya tazmin suretiyle tamamen giderilmesi,

gerekir. (Ek cümle: 22/7/2010 – 6008/7 md.) Sanığın kabul etmemesi hâlinde, hükmün

açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilmez.

(7) (Ek: 6/12/2006-5560/23 md.) Açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilen

hükümde, mahkûm olunan hapis cezası ertelenemez ve kısa süreli olması halinde seçenek

yaptırımlara çevrilemez.

(8) (Ek: 6/12/2006-5560/23 md.) Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararının

verilmesi halinde sanık, beş yıl süreyle denetim süresine tâbi tutulur. (Ek cümle: 18/6/2014-

6545/72 md.) Denetim süresi içinde, kişi hakkında kasıtlı bir suç nedeniyle bir daha hükmün

açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilemez. Bu süre içinde bir yıldan fazla olmamak üzere

mahkemenin belirleyeceği süreyle, sanığın denetimli serbestlik tedbiri olarak;

a) Bir meslek veya sanat sahibi olmaması halinde, meslek veya sanat sahibi olmasını

sağlamak amacıyla bir eğitim programına devam etmesine,

b) Bir meslek veya sanat sahibi olması halinde, bir kamu kurumunda veya özel olarak

aynı meslek veya sanatı icra eden bir başkasının gözetimi altında ücret karşılığında

çalıştırılmasına,

c) Belli yerlere gitmekten yasaklanmasına, belli yerlere devam etmek hususunda yükümlü

kılınmasına ya da takdir edilecek başka yükümlülüğü yerine getirmesine,

karar verilebilir. Denetim süresi içinde dava zamanaşımı durur.

(9) (Ek: 6/12/2006-5560/23 md.) Altıncı fıkranın (c) bendinde belirtilen koşulu derhal

yerine getiremediği takdirde; sanık hakkında mağdura veya kamuya verdiği zararı denetim

süresince aylık taksitler halinde ödemek suretiyle tamamen gidermesi koşuluyla da hükmün

açıklanmasının geri bırakılması kararı verilebilir.

(10) (Ek: 6/12/2006-5560/23 md.)Denetim süresi içinde kasten yeni bir suç işlenmediği

ve denetimli serbestlik tedbirine ilişkin yükümlülüklere uygun davranıldığı takdirde, açıklanması

geri bırakılan hüküm ortadan kaldırılarak, davanın düşmesi kararı verilir.

(11) (Ek: 6/12/2006-5560/23 md.) Denetim süresi içinde kasten yeni bir suç işlemesi

veya denetimli serbestlik tedbirine ilişkin yükümlülüklere aykırı davranması halinde, mahkeme

hükmü açıklar. Ancak mahkeme, kendisine yüklenen yükümlülükleri yerine getiremeyen sanığın

durumunu değerlendirerek; cezanın yarısına kadar belirleyeceği bir kısmının infaz edilmemesine

ya da koşullarının varlığı halinde hükümdeki hapis cezasının ertelenmesine veya seçenek

yaptırımlara çevrilmesine karar vererek yeni bir mahkûmiyet hükmü kurabilir.

9160-2

(12) (Ek: 6/12/2006-5560/23 md.) Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararına

itiraz edilebilir.

(13) (Ek: 6/12/2006-5560/23 md.) Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı,

bunlara mahsus bir sisteme kaydedilir. Bu kayıtlar, ancak bir soruşturma veya kovuşturmayla

bağlantılı olarak Cumhuriyet savcısı, hâkim veya mahkeme tarafından istenmesi halinde, bu

maddede belirtilen amaç için kullanılabilir.

(14) (Değişik: 23/1/2008 – 5728/562 md.) Bu maddenin hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına ilişkin hükümleri, Anayasanın 174 üncü maddesinde koruma altına alınan inkılâp

kanunlarında yer alan suçlarla ilgili olarak uygulanmaz

Hükmün Açıklanmasının Geriye Bırakılması Hangi Kanun?

Hükmün açıklanmasının geriye bırakılması hangi kanun içinde yer aldığı şöyledir: 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu. Ceza Muhakemesi Kanunu içerisinde yer alan hükmün açıklanmasının geriye bırakılması 231. Maddede açıklanır.

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Halinde Para Cezası Ödenir Mi?

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması halinde para cezası ödenir mi?  Kişiye Adli para cezasına ilişkin Hükmün açıklanmasının geriye bırakılması kararı verilmiş olması durumunda 5 yıllık denetim süresi sonuna kadar koşullara uyduğu takdirde hüküm hakkında düşme yönünde karar verilecektir. Böylelikle para cezası ödenmeyecektir.

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Adli Sicil Kaydında Çıkar Mı?

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Adli Sicil Kaydında Çıkar Mı? Sabıka kaydı da denilen adli sicil kaydı mahkeme tarafından kesinleşmiş hükümlere dayanılarak kişilerin hakkındaki güvenlik tedbirleri ve cezalara ilişkin bilgilere ulaşılan belgedir. Mahkeme tarafından oluşturulan ve kesinleşen karar otomatik olarak sabıka kaydına işlenir. Kişiye dayandırılan suç için yapılan yargılama neticesinde kişi lehine olmayarak hükmedilen cezaya kanunda belirtilen yolların süresi içinde başvuru yapılmamış, süresinde başvuru yapılması durumunda itiraz edilen kararın onanmış olması gerekmektedir. Bu durumda mahkeme kararı kesinleşmiş olur. Bu kesinleşen karar ile suç işlediği saptanan kişi kayıt edilir. Mahkeme tarafından kişinin cezasına hükmolunmadığı takdirde bu durumun adli sicil kaydında görülmesi mümkün olmayacaktır. Öyle ki ceza veya güvenlik tedbiri içeren mahkûmiyet kararları adli sicil kaydına işlenir. Ancak hükmün açıklanmasının geriye bırakılması kararı verilmişse bu karar adli sicil kaydına işlenmez bunun sebebi ise HAGB kararının mahkûmiyet kararı olarak kabul ediliyor olmamasıdır. Bu karar farklı bir sisteme kayıt edilir. Bu sistemde ise hükmün açıklanmasının geriye bırakılması sadece hâkim ve cumhuriyet savcısı tarafından görülebilir.

Hükmün Açıklanmasının Geriye Bırakılması Kararı Sonucunda 5 Yıl İçerisinde Suç İşlerse Ne Olur?

Hükmün Açıklanmasının Geriye Bırakılması Kararı Sonucunda 5 Yıl İçerisinde Suç İşlerse Ne Olur? Önceden kasıtlı bir suçtan sabıkası olmayan ve mağdur ve kurumun uğradığı zararları gidermiş olan sanığın tutum ve davranışlarının incelenmesiyle bir daha suç işlemeyeceği umulduğundan hükmün açıklanmasının geriye bırakılmasına karar verilir. Hükmün açıklanması kararından sonra sanık 5 yıl için denetim süresine tabi olur. Ancak sanık 5 yıl içerisinde suç işlerse veya yükümlülüklerine aykırı hareket ederse ertelenmiş olan hüküm mahkeme tarafından açıklanır. Ayrıca sanık mahkeme tarafından değerlendirildikten sonra yeni bir mahkûmiyet hükmüne de karar verebilir. Mahkemenin hükmetmiş olduğu ceza ile birlikte işlediği suçun cezasını da ayrı ayrı çekmesine hükmolunur.

Aksine eğer hükmün açıklanmasının geriye bırakılması kararı sonucunda 5 yıl içerisinde sanık kasıtlı olarak yeni bir suç işlemezse ve yükümlülüklerini yerine getirdiyse açıklanması ertelenmiş olan hüküm ortadan kalkarak dava düşer.

Adli Para Cezası HAGB’yi Bozar Mi?

Adli  Para Cezası  HAGB Yi  Bozar  Mi? Adli para cezası 5237 sayılı Türk Ceza Kanuna göre beş günden az ve kanun tarafından aksi belirtilmediği durumlarda yedi yüz otuz günden fazla olmamak şartıyla belirlenmiş olan gün sayısının, bir günün karşılığı olarak takdir edilen miktarla çarpılmasıyla hesap edilen tutarın hükümlü tarafından devlete tazmin etmesidir. Kişi işlediği suç yüzünden doğrudan adli para cezasıyla cezalandırıldığı gibi hükmedilebilecek olan hapis cezasının adli para cezasına çevrildiği de mümkün olmaktadır. Kişiye mahkeme tarafından hükmedilen adli para cezasına Hükmün açıklanmasının geriye bırakılması kararı verilebilir. Ancak bu adli para cezası hapis cezasından çevrilmiş olmamalıdır.  Eğer hükmedilen adli para cezası hapis cezasından çevrilme ise Hükmün Açıklanmasının Geriye bırakılmasına karar vermek mümkün değildir.

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Memuriyet

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Memuriyet ve memuriyete etkisi konusundaincelenmesi gereken bir durumdur. Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı bir mahkûmiyet kararı değildir. Kişi denetim süresi içerisinde yükümlülüklerini yerine gerektirdiği takdirde sanki hiç suç işlememiş gibi etki doğuran bir karar olduğundan memuriyete de engel teşkil etmemiş olacaktır.

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararları mahkûmiyet kararı olarak değerlendirilmeye alınmayacağı ve belirlenen denetim süresinin içindeki gereklilikler sağlandığında kişi suçu hiç işlememişçesine etki doğuracağından, memuriyete engel teşkil etmesi mümkün olmayacaktır. Devlet memuru olmak için şartların açıklandığı kanun devlet memurları kanunudur. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunun 48. Maddesine göre yeterlilik şartlarını taşıması memuriyet için gereklidir. Ayrıca bu kanunda 48. Maddedeki şartlardan birinin taşınmıyor olması ve bunun taşınmadığının anlaşılması veya kişi memurken bu taşıdığı şartlardan birini yitirmesi durumunda memuriyetine son verileceği söylenmiştir.

Memurluğun sona ermesi başlığı altında yer alan madde aşağıdaki gibidir.

                Madde 98 – Devlet memurlarının

                a) Bu kanun hükümlerine göre memurluktan çıkarılması;

                b) Memurluğa alınma şartlarından her hangi birini taşımadığının sonradan anlaşılması veya memurlukları sırasında bu şartlardan her hangi birini kaybetmesi;

                c) Memurluktan çekilmesi;

                ç) İstek, yaş haddi, malûllük (…)(1) sebeplerinden biri ile emekliye ayrılması;(1)

                d) Ölümü;

                hallerinde memurluğu sona erer.

Devlet memuru olma şartlarını taşıyan 48. Madde ise kasten işlemiş olduğu suçlardan bir yıl veya daha fazla süreyle hapis cezasına mahkûm olunması gerektiğini öngörmüştür. Öyleyse hükmün açıklanmasının geriye bırakılması mahkûmiyet kararı olmadığından memuriyete engel teşkil ettiği söylenemez. Sonuç olarak kişi adına hükmün açıklanmasının geriye bırakılması kararı verilmiş olsa dahi memuriyetine devam edebilecektir.

Hükmün Açıklanmasının Geriye Bırakılması Yargıtay Kararı

Hükmün açıklanmasının geriye bırakılması Yargıtay kararı içerisinde yer almaktadır. Buna örnek olarak bir Yargıtay kararından bahsetmek mümkündür. Yargıtay Ceza Dairesinin 2021 kararında dava ile ilgili hükmün açıklanmasının geriye bırakılması söz konusudur. Davada yerel mahkemenin verdiği hükümler temyiz edilmektedir. Dosya incelenip gereği görüşülüp düşünülmüştür. Sanık hakkındaki mahkûmiyet hükmünün incelenmesi şöyledir.  Olay içerisindeki sanıkların çalıştığı otobüste arama yapılması neticesinde bagajdaki bidonların içerisinden gümrük kaçağı motorin ele geçirilmiştir. Otobüste çalışan sanıklardan biri muavin, diğeri şoför olarak görev yapmaktadır. Bir diğer sanık gümrük kaçağı motorinleri şoför olan diğer sanığın traktöründe kullanmak üzere satın aldığını savunuyor,  diğer sanığın bu savunmayı doğrulamasıyla muavin olan sanığın suçtan çıkar sağlayamayacağı da dikkate alınarak her türlü şüpheden uzak,  kesin ve mahkûmiyete yeter derecede delil elde edilemediğinden sanığın beraatına karar verilmesi gerektiği gözetilmiyor.

Sanık hakkında kurulan mahkûmiyet hükmüne yönelik incelemede; başka nedenler yerinde görülmüyor. Ancak ……………”Eşyanın değerinin hafif olması halinde verilecek cezalar yarısına kadar, pek hafif olması halinde ise üçte birine kadar indirilir.” şeklindeki düzenlemenin sanık lehine hükümler içerdiği, yine …………….kovuşturma aşamasında etkin pişmanlık uygulamasının olanaklı hale geldiği anlaşılmakla………. ilgili hükümlerin uygulanma koşullarının bulunup bulunmadığı araştırılarak sonucuna göre sanığın hukuki durumunun yerel mahkemece yeniden değerlendirilmesi zorunluluğu ile ceza muhakemesi kanunun 231. Maddesindeki hükmün açıklanmasının geri bırakılması müessesesine engel hali bulunmayan sanığın talimatla alınan savunmasında hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilmesini talep ettiği ancak talimat ekinde KEMT varakasının olmadığı, hatta esas dosya kapsamında KEMT varakası bulunmadığından kamu zararından sanığın haberdar olmadığı nazara alınarak, dava konusu gümrük kaçağı akaryakıta yönelik KEMT varakası temin edilip, Gümrük İdaresince hesaplanan “eşyanın ithalinde öngörülen gümrük vergileri ve diğer eş etkili vergiler ile mali yükler toplam tutarı olan miktarın kamu zararı olduğunun sanığa bildirilmesi ve sonucuna göre gerektiğinde Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 231/9. maddesi de gözetilerek bir karar verilmesi gerekirken, zararın karşılanmadığı gerekçesiyle hükmün açıklanmasının geriye bırakılmasına yer olmadığına karar verilmesi ile sonuç olarak bozmayı gerektirmiş sanığın ve katılan vekilinin temyiz nedenleri yerinde görüldüğünden …….CMK’nın 231. Maddesi uyarınca bozulmasına oybirliğiyle karar verilmiştir.

Görüldüğü üzere hükmün açıklanmasının geriye bırakılması Yargıtay kararlarından yer alan bir müessesedir.

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (CMK 231) hakkında daha detaylı bilgi için https://idilsuaydin.av.tr/hukmun-aciklanmasinin-geri-birakilmasi-cmk-231/ makalemizi okuyabilirsiniz.