Toplumda düzeni sağlamak ve adaleti tesis etmek, devletin en önemli görevlerinden biridir. Bu görev, özellikle suçların cezalandırılması sürecinde kendini gösterir. İşte bu noktada kamu davaları devreye girer. Kamu davası, yalnızca mağdurun hakkını değil, toplumun genel güvenliğini de korumayı amaçlayan ceza davalarıdır.
Örneğin kasten yaralama, dolandırıcılık veya hırsızlık gibi suçlar, sadece bireysel bir zarar oluşturmakla kalmaz, aynı zamanda toplumsal düzeni de etkiler. Bu nedenle devlet, suçları resen soruşturarak mahkemeye taşır. Bu davaların açılması, mağdurun isteğine bağlı olmadan devletin kendi yetkisiyle gerçekleşir. Kamu davaları, toplumsal düzenin korunması açısından büyük önem taşır ve toplumun adalet sistemine olan güvenini güçlendirir.
Kamu Davasına Giren Suçlar Nelerdir?
Türk Ceza Kanunu ve özel kanunlar kapsamında suç olarak kabul edilen fiillerin işlenmesi durumunda kamu davası açılır. Şikâyete tabi olan suçlar ya da şikâyete tabi olmayan suçlardan herhangi birinin işlenmesi halinde savcılık kamu davasını açar. TCK uyarınca şikâyete bağlı suçlardan bazıları aşağıdaki gibi sıralanabilir:
- Taksirle yaralama,
- Basit cinsel saldırı,
- Eşe karşı işlenen nitelikli cinsel saldırı,
- Ergin olmayanla cinsel ilişki,
- Basit cinsel taciz,
- Konut dokunulmazlığını ihlal,
- Mala zarar verme,
- Alacağı tahsil etmek için dolandırıcılık yapma,
- Açığa imzanın kötüye kullanımı,
- Israrlı takip,
- Hakaret,
- Özel yaşama karşı işlenen suçlar,
- Kullanma hırsızlığı.
Kamu Davası Nasıl Açılır?
Kamu davasını açma görevi, Cumhuriyet savcısı tarafından yerine getirilir (CMK md.170/1). Kamu davalarının açılabilmesi için öncelikle suçun işlendiğine dair bilgi veya şüphe olması gerekir.
Cumhuriyet savcısı, ihbar veya başka bir suretle bir suçun işlendiği izlenimini veren bir hâli öğrenir öğrenmez kamu davasını açmaya yer olup olmadığına karar vermek üzere hemen işin gerçeğini araştırmaya başlar (CMK md.160/1). Bu süreçte deliller toplanır, tanıklar dinlenir ve gerekirse bilirkişi raporları hazırlanır. Soruşturma evresi sonunda toplanan deliller, suçun işlendiği hususunda yeterli şüphe oluşturuyorsa; Cumhuriyet savcısı, bir iddianame düzenler (CMK 170/2). Savcı, iddianameyi görevli ve yetkili mahkemeye sunar.
İddianamenin en üst kısmında “Davacı: K.H.” ifadesi yer alır; burada geçen “K.H.” kısaltması, davanın Kamu Hukuku kapsamında olduğunu gösterir. Çünkü şikâyetçi bulunup bulunmamasına bakılmaksızın, her ceza davası kamu davası niteliği taşır
Mahkemenin iddianameyi kabul etmesiyle birlikte kovuşturma süreci başlar. Bu aşamada sanığın savunması alınır, deliller değerlendirilir ve dava ilerler.
Yargılama boyunca delillerin sunulması, tanıkların dinlenmesi ve gerektiğinde uzman görüşlerinin alınması davanın adil bir şekilde yürütülmesini sağlar.
Kamu davalarının en önemli özelliği, mağdurun şikâyetine bağlı olmadan devlet tarafından açılabilmesidir. Bu durum, suçun toplumsal etkisini dikkate alır ve toplumun genel çıkarını korur.
Savcının Takdir Yetkisi
Her suç otomatik olarak dava konusu olmaz. Savcı, bazı durumlarda davayı açıp açmamak konusunda takdir yetkisini kullanabilir. Cumhuriyet savcısının kamu davasını açıp açmama konusunda takdir yetkisinin olduğu hallerde, cumhuriyet savcısı kovuşturmaya yer olmadığına dair karar (KYOK) verebileceği gibi kamu davası açılmasının ertelenmesi kararı da verebilir.
Örneğin:
- Suçun önemsiz olması,
- Kamu düzenini ciddi şekilde etkilememesi,
- Mağdurun şikâyetten vazgeçmesi durumları.
Bu yetki, yargının yoğunluğunu azaltmak ve kaynakların etkin kullanımını sağlamak açısından kritik öneme sahiptir. Aynı zamanda savcının takdir yetkisi, hukukun uygulanmasında esneklik sağlar ve haksız yere dava açılmasını önler.
Kamu Davasında Şikâyet ve Şikâyetten Vazgeçme
Kamu davası, şikâyete bağlı olmayan suçlarda mağdurun şikâyetten vazgeçmesiyle sona ermez. Ancak hakaret, tehdit veya küçük suçlar gibi şikâyete bağlı davalarda, mağdurun şikâyetten vazgeçmesi davanın düşmesine yol açabilir.
Bu durum, davanın hem bireysel hem toplumsal çıkarları gözettiğini gösterir. Yani devlet, bazı suçlarda mağdurun isteğine saygı gösterirken, toplumsal düzeni tehlikeye atan suçlarda davayı kendi inisiyatifiyle sürdürür.
Kamu Davasına Katılma (Müdahil Olma)
Mağdur veya zarar gören kişiler, kamu davasına müdahil olarak katılabilir. Müdahil, davanın seyrini etkileyebilecek taleplerde bulunabilir, delil sunabilir ve mahkemede görüşlerini ifade edebilir. Müdahil olma, mağdura dava sürecinde aktif rol alma imkânı sunar ve haklarının korunmasını güçlendirir. Özellikle ekonomik zararların söz konusu olduğu davalarda, müdahil olmak zararların tazmini açısından büyük önem taşır.
Kamu Davasının Sona Ermesi ve Düşmesi
Kamu davaları, çeşitli nedenlerle sona erebilir. Bunlar arasında:
- Zamanaşımı,
- Sanığın ölümü,
- Genel af uygulamaları,
- Mağdurun şikâyetten vazgeçmesi (şikâyete bağlı suçlarda) yer alır.
Davanın düşmesi, mahkemenin dosyayı resen kapatması anlamına gelir. Ancak şikâyete bağlı olmayan suçlarda mağdurun şikâyetten vazgeçmesi davayı sona erdirmez; kamu davalarının esas amacı toplumsal düzenin korunmasıdır.
Hüküm Verilmesi ve Kamu Davasının Önemi
Mahkeme, kovuşturma sürecinin sonunda sanığın suçlu olup olmadığına karar verir. Sanığın suçlu bulunması hâlinde ceza infaz edilir ve kamu düzeni korunur. Hüküm verilmesi, sadece mağdurun hakkını değil, toplumun genel güvenliğini ve adalet anlayışını güvence altına alır.
Kamu davası, suçların cezasız kalmaması ve toplumsal düzenin sağlanması açısından büyük önem taşır. Devlet, bu davalar aracılığıyla toplumsal barışı korurken bireylerin haklarını da güvence altına alır. Ayrıca, kamu davası yoluyla verilen kararlar, diğer benzer suçların önlenmesi için de bir caydırıcı etki oluşturur. Bu nedenle devlet, toplumsal düzeni korumak için kamu davalarını önemle yürütür.
Kamu Davalarında Profesyonel Hukuki Destek
Kamu davaları, hukuki karmaşıklığı ve toplumsal etkisi nedeniyle uzman bir avukatın rehberliğini gerektirir. Davanın başından sonuna kadar doğru adımların atılması, hak kayıplarını önlemek ve olası riskleri en aza indirmek açısından kritik öneme sahiptir. İzmir’de bir kamu davası sürecindeyseniz veya davaya müdahil olmak istiyorsanız, uzman bir idare ve ceza hukuku avukatına başvurarak hukuki haklarınızı güvenle koruyabilirsiniz.